کاربرد برخی از ریزمغذیها و تنش خشکی بر عملکرد و کیفیت بذر یونجه های یکساله

چکیده: به منظور بررسی اثر تنش خشکی، محلولپاشی عناصرریزمغذی آهن و روی و دوره برداشت بذر بر عملکرد واقعی و کیفیت بذر دو گونه یونجه یکساله ((medicago. polymorpha cv serena و (medicago. scutellata cv comertial) طی سالهای 1389 و 1390، آزمایشی مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با اعمال تیمار های محلول پاشی (آهن، روی و آهن + روی) با غلظت 5گرم در لیتر سولفات آهن و روی و آب مقطر (شاهد) و قطع آبیاری از (1-ده روز قبل از گلدهی 2 - پنجاه درصد گلدهی 3- رسیدگی اولین غلاف از پایین) و تیمار شاهد خشکی (آبیاری کامل) و سه دوره برداشت بذر از زمان رسیدگی اولین غلاف از پایین (r4)، برداشت در هشتمین روز پس از دوره اول(r6) و برداشت در ششمین روز پس از دوره دوم (r8) در مرکز تحقیقات البرز کرج انجام گردید. تیمارهای قطع آبیاری به عنوان کرتهای اصلی و ترکیب تیماری محلولپاشی و دو گونه یونجه یکساله در کرتهای فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه مرکب داده های دو ساله نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش عملکرد علوفه تر به مقدار27% نسبت به تیمار شاهد گردید. برهمکنش گونه و محلولپاشی نشان داد که تیمار محلولپاشی روی سبب افزایش تعداد غلاف در بوته در گونه اسکوتلاتا به میزان 81% و در گونه پلی مورفا به میزان177% نسبت به تیمار شاهد شد. تغییرات بذر در غلاف در شرایط آبیاری کامل نشان داد که تعداد بذر در غلاف درگونه پلی مورفا و محلولپاشی آهن + روی به میزان 58%، و در گونه اسکوتلاتا و همه تیمارهای محلول پاشی حدود 70-40% نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. نیتروژن تثبیت شده در سال 1389 در چهارمین سطح تنش خشکی و محلولپاشی آهن + روی در گونه-های اسکوتلاتا و پلی مورفا به ترتیب 72 و 63 کیلو گرم در هکتار اما در شرایط آبیاری کامل و محلولپاشی آهن، نیتروژن تثبیت شده در گونه های اسکوتلاتا و پلی مورفا به ترتیب 146 و 89 کیلوگرم در هکتاربرآورد گردید. همچنین میانگین اثرات دو ساله محلولپاشی، تنش خشکی و دور برداشت بر درصد جوانه زنی نشان داد که در تیمار قطع آبیاری 10 روز قبل از گلدهی نسبت به تیمار شاهد 11% افزایش و میزان سختی بذر 18% کاهش یافت. محلولپاشی آهن و روی بر سختی بذر گونه های اسکوتلاتا و پلی مورفا در دوره های مختلف برداشت معنی دار نشد. درصد سختی بذر از دوره اول (r4) به دوره سوم برداشت (r8) حدود 34 % افزایش یافت. درصد سختی بذرگونه های اسکوتلاتا و پلی مورفا تحت شرایط آزمایش به ترتیب 55 و 61 % برآورد گردید. برهم کنش ها نشان داد که درصد سختی بذر گونه اسکوتلاتا در تیمار قطع آبیاری 10 روز قبل از گلدهی و دوره سوم برداشت 55 درصد بود درصورتی که سختی بذر گونه پلی مورفا در تیمار قطع آبیاری از رسیدگی اولین غلاف از پایین و دوره سوم برداشت 73% برآورد گردید. مقایسه میانگین نتایج دوساله محتوای آهن و روی بذر نیز نشان داد که میزان آهن بذر در گونه های مورد تحقیق در تیمار محلولپاشی آهن و آهن + روی به ترتیب 68 و 13%نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. میزان آهن بذر گونه اسکوتلاتا 181 میلی گرم در کیلوگرم کمتر از گونه پلی مورفا و مقدار روی بذر 10% بیشتر از گونه پلی مورفا بود. میزان آهن بذر در تیمارهای محلولپاشی آهن + روی وآهن نسبت به تیمار آب مقطر به ترتیب حدود14 و 69% افزایش یافت. میزان فسفر بذر گونه اسکوتلاتا در تیمار قطع آبیاری 10 روز قبل از گلدهی نسبت به تیمار شاهد 17% افزایش یافت اما تفاوت معنی داری بین تیمارهای تنش خشکی با تیمار شاهد در گونه پلی مورفا مشاهده نگردید. میزان کاهش آهن بذر گونه های اسکوتلاتا و پلی-مورفا در تیمار قطع آبیاری 10روز قبل از گلدهی نسبت به تیمار شاهد به ترتیب حدود 30 و48% برآورد گردید. وزن خشک ساقه چه و وزن خشک ریشه چه در گونه اسکوتلاتا نسبت به تیمار شاهد به ترتیب60-20 و 48-10% در تیمار محلولپاشی آهن + روی در آزمون تنش اسمزی پلی اتیلن گلیکول (peg-6000) با افزایش پتانسیل اسمزی از 3- به 9- بار افزایش یافت. میزان بنیه گیاهچه در تیمارهای محلولپاشی آهن + روی نسبت به تیمار شاهد و سایر تیمارهای محلولپاشی 5/1 تا 3 برابر بود. همچنین تیمارهای محلولپاشی نسبت به تیمار شاهد صفات شاخص بنیه، جوانه زنی کل، شاخص جوانه-زنی، سرعت جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی را به ترتیب 72،51 ،65،33 و20 %افزایش دادند.گونه اسکوتلاتا دارای بنیه بالاتر، یکنواختی بیشتر، میانگین مدت جوانه زنی کمتر، شاخص جوانه زنی و درصد جوانه زنی کل بیشتری نسبت به گونه پلی مورفا بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین آهن، روی و فسفر با بنیه بذر به ترتیب**48/0، **51/0 و**52/0حاصل شد و بنیه بذر نیز همبستگی مثبت و معنی داری با یکنواختی جوانه زنی (**50/0)، سرعت جوانه زنی(**89/0) و شاخص جوانه زنی (**48/0) داشت.